İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu Gazze’nin tamamının kontrolünü ele geçirmek istediğini söylüyor. Ancak Netanyahu “elinde tutmak istemediğini” de belirtiyor.
Peki, Hamas’ın Gazze’de nasıl bir geleceği olacak?
Netanyahu’nun açıklamalarından birkaç gün önce Hamas egemen bir Filistin devleti kurulmadıkça silahsızlanmayı reddedeceğini söylemişti. Örgüt, Gazze’deki ateşkes görüşmelerinde İsrail ve ABD’nin başlıca isteklerinden birine yanıt veriyordu.
İsrail çatışmalara son verecek herhangi bir anlaşmada Hamas’ın silahsızlanmasını başlıca koşullardan biri olarak görüyor.
Geçen hafta New York’ta Suudi Arabistan ve Fransa’nın ortak başkanlığını yaptığı bir uluslararası BM konferansında 17 ülke ve Avrupa Birliği bir deklarasyon yayımladı.
Bildiride Hamas’a Gazze’nin kontrolünden vazgeçmesi ve silahsızlanması çağrısı yapıldı.
Gazze görüşmelerinde genelde arabuluculuk yapan Mısır ve Katar da bildiriyi imzalayan ülkeler arasındaydı. Fakat İsrail ve ABD destek vermedi.
Hamas silahlı mücadeleye devam edecek
Bir Hamas yetkilisi El Cezire’ye yaptığı açıklamada örgütün “boş mermi kovanlarını bile vermeyeceğini” söyledi.
Bu açıklama, Hamas’ın Filistin devleti kurulana dek silahlı mücadeleyi sürdürmeye niyetli olduğunu teyit ediyor.
Gazze’deki El Ummah Üniversitesi’nden Filistin siyaseti profesörü Hossam El-Dajani New York’taki konferanstan sonra bildirinin 11. maddesine medyanın önemli bir ilgi gösterdiiğini söylüyor.
Konferansın ardından yayımlanan resmi bildirinin 11. maddesinde “Tüm Filistin topraklarında yönetim, hukukun uygulanması ve güvenlik sadece Filistin Yönetimi’nde olmalı” deniyor.
El-Dajani bildirideki diğer 41 maddenin bazılarında da Filistin devleti kurulması ve İsrail ile birlikte yaşamasından bahsedildiğini vurguluyor. Bunun da deklarasyonda Filistin devletinin kurulması için bir dizi yöntemden bahsedildiği anlamına geldiğini vurguluyor.
BBC’ye konuşan El-Dajani “New York deklarasyonunun geri kalanı uygulanırsa, 11. madde zaten yerine getirilmiş olur” diyor.
Filistin devleti
Hamas ABD, İngiltere ve diğer Batılı ülkelerce terör örgütü olarak görülüyor.
Örgüt bir Filistin devleti kurulunca, silahlarını gelecekteki Filistin devleti makamlarına teslim edeceğini söylüyor.
Fakat uzmanlar, örgütün Gazze’de büyük bir mevzi kaybettiğini belirtiyo. Hamas, bölgenin yönetici örgütü olarak hala varlığını sürdürüyor.
Yeni oluşturulan ve Ok Birimi diye de bilinen güvenlik birimi Sahm’ın asayişi sağlama ve yağmayı önleme amacıyla görev yaptığı belirtiliyor.
Filistinli siviller protestolarını bastırdıkları için Hamas ve militanlarına öfkeli. Birleşmiş Milletler insanların açlıktan öldüğü uyarısı yaparken, gıda ve yardım da kıt.
Çok sayıda uzman Hamas üyelerinin artık durumla başa çıkmakta zorlandığını ve 7 Ekim’de İsrail’e saldırdıklarında bu kadar zayıf bir konuma geleceklerini düşünmediklerini söylüyor.
Hamas savaşçıları 7 Ekim’den sonra 22 aydır devam eden İsrail saldırılarından yorgun düşmüş halde.
Yerel kaynaklar örgütün hala silahları olduğun ancak stokların azaldığını belirtiyor.
Örgütün, çoğu patlamamış mühimmat olmak üçzere çoğunlukla İsrail saldırılarından arda kalanlara bağlı olduğu kaydediliyor.
Militanlar mühimmatlardaki patlayıcıları çıkartıp, İsrail askerlerine saldırmak için bombalar imal ediyor.
İsrail BBC de dahil olmak üzere Gazze’ye yabancı medyanın girişine izin vermiyor. Dolayısıyla bu bilgileri bağımsız kaynaklarca doğrulatmak zor.
Bölgede ise örgütün pek bir dostu kalmadı. İsrail ile İran arasında 12 gün süren çatışmadan sonra, Tahran’ın Hamas’ı destekleme kapasitesi azaldı.
Lübnan’daki İran destekli Hizbullah milisleri de İsrail’in saldırıları ve liderlerinin öldürülmesi sonucu zayıfladı.
Hizbullah da şimdiden Lübnan hükümetinin silahsızlanma talebinin baskısı altında ve pek dışarıya destek verme fırsatı yok.
Arap Birliği
Arap Birliği de Hamas’a silahsızlanma çağrısında bulunulan New York deklarasyonunun imzaladı.
Birliğin genelde Hamas’a karşı dostane davranan Katar gibi ülkelerin de aralarında bulunduğu 22 üyesi var.
Düşünce kuruluşu Chatham House’dan Profesör Yossi Meckelberg İsrail ve ABD’nin normal konumlarını koruduğuna inanıyor. Fakat Arap ülkelerinin söyleminin değiştiğine dikkat çekiyor ve Arap ve bölgesel oyuncuların Hamas’ı “çok yalnız” bırakmış olabileceğini söylüyor.
Rehineler
Hamas, 7 Ekim 2023’te rehin aldığı israillilerden geriye kalanları pazarlık kozu olarak kullanmaya devam ediyor.
Hamas militanları 1200 dolayında kişinin öldüğü saldırıda 251 kişiyi de rehin almıştı. Gazze Sağlık Bakanlığına göre takip eden savaşta İsrail’in saldırıları sonucu 60 binden fazla kişi öldü.
ABD bazılarının ölmesi ve bazılarının da İsrail’e geri dönmesinden sonra en az 20 rehinenin hala hayatta olduğuna inanıyor. Hamas Ağustos başında rehinelerden Evatar David’i bir deri bir kemik halde kalmış gösteren görüntüler yayımladı.
Yorumculara göre Hamas videonun aileleri Netanyahu’ya savaşı sona erdirmesi için daha çok baskı yapmasını beraberinde getirmesini umuyordu.
Videonun ardından aileler Netanyahu’ya rehinelerin kurtarılmasını bir öncelik haline getirmesi çağrısında bulundu.
7 Ekim’den sonra öldürülen Hamas liderleri
Ekim 2023’ten bu yana İsrail Hamas’ın birçok üst düzey liderini suikastlarla öldürdü. Bunlara İsmail Haniye de dahildi. Tahran’daki bir saldırıda öldürüldü.
İsrail aynı zamanda birçok kişinin 7 Ekim saldırılarının arkasındaki isim olduğuna inandığı Yahya Sinwar’ı da öldürdü.
Meckelberg’e göre Gazze’deki Hamas liderleri ile Gazze’deki Hamas liderlerinin çıkarları farklı.
Meckelberg fiziksel olarak sağ kalmanın ötesinde “siyasi anlamda hala dikkate alınır bir güç olmaya çalıştıklarını” söylüyor.
Ancak örgütün bir güç olmaya devam etmesi için, geriye kalan liderlerinin zorlu kararlar alması gerekiyor.
Netanyahu’nun Gazze’nin kontrolünün tamamını ele geçirme ve Hamas’ı alaşağı etme amaçlarını açıklamasından sonra, örgütün önündeki seçenekler günden güne azalıyor.
Hamas’ın geleceği
Peki, Hamas Gazze’deki bu savaşı sağ atlatabilir mi?
Bir Filistin devleti kurulur ve Hamas sözlerini yerine getirirse güç kullanımını bırakması gerekecek. Ancak şu andaki İsrail hükümeti tutumunu değiştirmezse, Filistin devletinin kurulması yakın gelecekte mümkün görünmüyor.
Kurulsa bile bu Hamas’ın artık var olmayacağı anlamına da gelmiyor.
Yossi Meckelberg örgütün hala bir kendini yenileme ve Filistin siyasi sahnesinde kalmaya devam etme şansı olabileceği görüşünde.
Birçok şey de İsrail’in potansiyel bir Filistin devleti konusundaki tavrı ve Gazzelilerin şu an yaşadığı feci dönemin ardından Hamas’ın ne kadar popüler olacağına bağlı.
